Europa voert de druk op: er moeten aan het eind van dit jaar plannen liggen van de internationale luchtvaart om de uitstoot van CO2 terug te dringen. Maar de luchtvaartsector verzint uitvluchten om daaronder uit te komen. Europarlementariër Bas Eickhout volgt de bijeenkomsten van luchtvaartorganisatie ICAO op de voet. Deze week is er een nieuwe high level meeting.

Flinterdunne beloftes

Op papier is de International Civil Aviation Organization (ICAO) een suborganisatie van de Verenigde Naties, maar in de praktijk blijken de luchtvaartindustrie en de -maatschappijen een stevige vinger in de pap te hebben. De voorstellen waarmee de ICAO komt om de uitstoot van broeikasgassen in de sector terug te brengen zijn dan ook flinterdun.

  • De ICAO streeft een 'CO2-neutrale groei' vanaf 2020 na. Dat wil zeggen dat de CO2-uitsoot van de luchtvaartsector na 2020 niet meer mag stijgen. Andere sectoren zijn al lang bezig om hun uitstoot terug te dringen. Uiteindelijk moeten we allemaal naar 95 procent afname in 2050.
  • De CO2-neutrale groei houdt trouwens in dat er wel meer uitgestoten mag worden, maar dat dat deze extra uitstoot gecompenseerd moet worden. Enkel voor CO2-uitstoot boven het emissieniveau van 2020 hoeft betaald te worden. Er wordt geen emissieplafond ingesteld. De uitstoot van de sector kan dus ongelimiteerd doorgroeien zolang er maar voor betaald wordt.
  • Het betalen voor CO2-uitstoot boven het 2020 niveau zal via zogenaamde 'offsets' gaan. Dat houdt in dat luchtvaartmaatschappijen projecten elders ter wereld die CO2-uitstoot terugdringen gaan financieren. Uitvoering van het Kyotoprotocol heeft echter geleerd dat zo'n systeem extreem onbetrouwbaar is.
  • Er zijn allerlei uitzonderingen voor groei in ontwikkelingslanden zonder dat deze gecompenseerd worden door rijkere landen.
  • In het voorstel staat niks over een herziening of aanscherping. Dit terwijl het ambitieniveau ver achter blijft op de doelstellingen van het Parijsakkoord.

Volledig gebrek aan transparantie

Hoe kan het dat deze sector maar weg blijft komen met zo weinig ambitie en volledig buiten het nieuws weet te blijven? Er zijn meerdere problemen met organisatie van ICAO, zo zijn het bijvoorbeeld de transportministeries die de onderhandelingen over de aanpak van CO2-uitstoot voeren en niet de milieuministeries.

Het grootste probleem is echter een volstrekt gebrek aan transparantie: Alles gebeurt achter gesloten deuren. Toen Eickhout de vorige ICAO bijeenkomst probeerde bij te wonen, werd geprobeerd hem de toegang te weigeren. Ook kunnen ICAO-leden vervolgd worden als ze documenten lekken. Deze regels worden zo strikt genomen dat het landen er van weerhoudt om zich bij ICAO aan te sluiten. Zolang dit gebrek aan transparantie aanhoudt en daardoor de noodzaak van verantwoordelijkheid afleggen achterwege blijft, lukt het de ICAO om weg te komen met flinterdunne beloftes.

Klimaatmores

Eickhout schrijft in zijn boek Klimaatmores op de invloed van de luchtvaartindustrie en -maatschappijen op de ICAO:

Om invloed uit te oefenen op de lucht- en scheepvaart bezoek ik ook de jaarlijkse bijeenkomsten van de ICAO, de wereldwijde luchtvaartclub waar de luchtvaartindustrie een dikke vinger in de pap heeft, en die van de IMO, de scheepvaartindustrie. Daar zijn ze niet gewend dat de politiek meekijkt. Bij de ICAO kom ik dit jaar niet verder dan de paviljoenen rond de vergaderruimte: de delegatie Europarlementariërs is niet welkom bij de officiële vergadering.