Wat gaat er mis in de farmaceutische industrie?

De coronacrisis legt het problematische verdienmodel van de farmaceutische industrie pijnlijk bloot. Afgelopen week kondigde multinational Pfizer aan dat zij niet wil afzien van haar patent en daarmee het alleenrecht wil behouden om het covid-19 vaccin te produceren. Dit terwijl het vrijgeven van een patent de enige manier is om zo snel mogelijk op grote schaal vaccins te produceren. En Pfizer niet genoeg productiecapaciteit heeft om aan de wereldwijde vraag te voldoen.

Het farmaceutisch bedrijf zou hiermee dus bewust schaarste creëren om zo de prijs van het vaccin op te drijven. Kenmerkend voor de farmaceutische industrie waarin miljardenwinsten worden gemaakt, en waar nauwelijks transparantie is over hoe duur het nou is om een nieuw medicijn te ontwikkelen.

Patenten en monopolies

Het begint allemaal bij het uitgeven van patenten, zodra een farmaceut een patent heeft, behoudt zij 20 jaar het alleenrecht om een geneesmiddel op de markt te brengen. Door deze monopoliepositie kunnen ze zelf de prijs voor een geneesmiddel of vaccin bepalen. Die 20 jaar is mondiaal vastgesteld zodat de gemaakte kosten en investeringen terugverdiend kunnen worden. In de Europese Unie kan deze monopoliepositie met nog eens 5 jaar worden verlengd. Maar farmaceuten zijn niet verplicht te vermelden na hoeveel jaar de investeringen zijn terugverdiend.

Gebrek aan transparantie en regulering

Wat we nu zien bij de aanpak van covid-19 is dat er veel publiek geld is geïnvesteerd in ontwikkeling en onderzoek naar geneesmiddelen en vaccins. Maar er worden vervolgens veel te weinig eisen gesteld aan de prijs of de toegang tot die geneesmiddelen en vaccins.

Hierdoor zitten we nu in een situatie waarin we geen zeggenschap hebben over de prioriteiten van onderzoek of ontwikkeling. We weten niet hoeveel overheidsgeld er is gebruikt voor het tot stand komen van een geneesmiddel. Of hoeveel een bedrijf zelf heeft geïnvesteerd. Of hoe lang ze nodig hebben om de investering terug te verdienen. Is dit inderdaad 20 jaar, of kan dit veel sneller? Dit speelt zich allemaal in het geheim af, achter gesloten deuren.

De aandeelhouders

De farmaceutische industrie legt alleen verantwoording af aan haar aandeelhouders. Wat tot gevolg heeft dat ze zich vooral richtten op terreinen waar ze het meeste geld kunnen verdienen en waar grote winsten kunnen worden behaald. Er wordt veel te weinig geïnvesteerd in de ontwikkeling van medicijnen voor zeldzame ziektes. En de medicijnen die er zijn worden tegen veel te hoge prijzen aangeboden.

Problematisch verdienmodel

De overheid is veel te afhankelijk van farmaceutische bedrijven om toegang tot vaccins of medicijnen te krijgen. Het huidige systeem bevoordeelt de aandeelhouders, in plaats van patiënten over de hele wereld te helpen. Het is hoog tijd om niet de farmaceutische lobby, maar de gezondheid van patiënten voorop te zetten.

Actieplan voor toegankelijke en betaalbare medicijnen

In dit actieplan stellen we zeven punten voor om medicijnen toegankelijk en betaalbaar te maken, nu en in de toekomst.

• Stel eisen aan publieke subsidies en verplicht transparantie over de kostprijs van geneesmiddelen.
• Draai monopolieposities van farmaceuten terug op het moment dat zij hun investeringen hebben terugverdiend.
• Zet een Europees onderzoeksteam op voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en vaccins
• Vergroot de mogelijkheid om dwanglicenties te gebruiken.
• Strenger toezicht op misbruik van machtsposities van farmaceutische bedrijven.
• Schaf belastingvoordelen voor farmaceutische multinationals af.
• Maak centrale inkoop van medicijnen door de EU mogelijk.

Meer weten over het toegankelijker maken van medicijnen?

In deze podcast gaat Jesse Klaver in gesprek met jurist Ellen ‘t Hoen. Ze werkt al 30 jaar om geneesmiddelen toegankelijker te maken. Met succes: Zo introduceerde ze een ‘patentpool’ waardoor bijvoorbeeld HIV-medicatie in veel landen eindelijk betaalbaar werd.