"Bij een verantwoord asielbeleid hoort een terugkeerbeleid. Hierbij staan vrijwillige terugkeer en perspectief op het opbouwen van een nieuw leven in hun vaderland voorop zodat mensen uit vrije wil en met opgeheven hoofd naar huis kunnen. Dat werkt beter en is ook goedkoper." Dat zegt Europarlementariër Judith Sargentini, die rapporteur is op de herziening van de huidige Europese wet.

De Europese Commissie besloot in september een herziening voor te stellen van de huidige regels uit 2008. Tot op heden zette de Commissie in op het beter toepassen van de huidige richtlijn door lidstaten.

"De Europese Commissie is overduidelijk bezweken onder de politieke druk van de Europese leiders die thuis spierballentaal bezigen, terwijl ze niet eens in staat zijn gebleken de huidige wet toe te passen", aldus Sargentini. "En de Commissie heeft broddelwerk aangeleverd. Ze concentreert zich op afstraffen en opsluiten van mensen en gaat daarmee voorbij aan de realiteit."

Het doel van de richtlijn is om terugkeer te bevorderen, maar de aanpassingen van de Commissie maken dit juist onmogelijk. De Commissie wil migranten eerder gevangenzetten, waardoor de weg op een vrijwillige - en doorgaans succesvollere - terugkeer wordt afgesloten. Daarbij gaat het om migranten die geen verblijfsvergunning krijgen, onvoldoende financiële middelen hebben of geen vaste verblijfplaats. In deze gevallen is er volgens de Commissie het risico dat deze migranten verdwijnen.

Sargentini: "Dit is een belachelijke redenering. Welke migrant voldoet niet aan de eisen die de Commissie stelt? Zo ondermijnt de Commissie een effectief terugkeerbeleid, want je bevordert dat mensen uit vrees voor gevangenschap zich juist aan de autoriteiten gaan onttrekken en uit het zicht van de instanties verdwijnen."

Verder verplicht de Commissie de migrant tot het verkrijgen van de juiste reisdocumenten bij zijn ambassade. Een onmogelijke opgave voor mensen die hun land zijn ontvlucht en nog in een asielprocedure zitten, zegt Sargentini. "Hen vragen naar hun ambassade te gaan brengt deze mensen en hun familie in gevaar."

Sargentini stelt dat veel voorstellen niet te rijmen zijn met mensenrechten. Ook is er geen analyse van de gevolgen van dit voorstel zoals altijd gebruikelijk bij een wetsvoorstel. Dat dit nu ontbreekt is extra onzorgvuldig omdat mensen maandenlang kunnen worden opgesloten. Sargentini: "Het voorstel van de Europese Commissie heb ik dan ook grotendeels herschreven. En heb ik het Parlement gevraagd om een eigen beknopte onderzoek te doen."

Hoe ziet een humaan en effectief terugkeerbeleid eruit?

Sargentini voelt zich gesterkt door de gesprekken die ze de afgelopen maanden heeft gevoerd met organisaties als het Europese Fundamentele Rechten Agentschap, UNHCR, UNICEF, de International Arbeidsorganisatie (ILO), de Internationale Migratie Organisatie (IOM) en Amnesty International en Save the Children. Sargentini: "Wat luid en duidelijk uit al mijn gesprekken is gekomen, is dat het voorstel van de Commissie aan alle kanten rammelt."

"Uitgangspunt is vrijwillige terugkeer. Regels die dit onderuit halen, heb ik aangepast", aldus Sargentini. Haar voorstellen garanderen daarnaast dat kinderen niet worden opgesloten, meer aandacht wordt geschonken aan kwetsbare personen, terugkerende migranten kunnen rekenen op re-integratie en de periode dat ze vast zitten sterk wordt beperkt. Verder worden de regels in lijn gebracht met internationale en Europese regels, want arbitraire detentie en het ontnemen van effectieve toegang tot de rechter kan echt niet.