Europarlementariër Tineke Strik uit haar zorgen: “Dit rapport laat terecht zien waar de gebreken liggen, maar de Commissie verzuimt al jaren om concrete consequenties te verbinden aan schendingen van de rechtsstaat. We zien nu waar dit toe leidt: de fundamentele waarborgen voor een democratische en vrije samenleving gaan in steeds meer EU-landen achteruit.”
In het rapport van de Commissie worden vier onderdelen van de rechtsstaat in alle EU-landen beoordeeld: de staat van de rechtspraak, corruptie, mediavrijheid en verkiezingen. Op aandringen van het Europees Parlement heeft de Commissie dit jaar voor het eerst ook aanbevelingen opgenomen in het rechtsstaatrapport. Strik: “In een tijd waarin Rusland de internationale rechtsorde onder druk zet is het van groter belang dan ooit dat de rechtsstaat in Europa niet wordt verzwakt, maar versterkt. Zo beschermen we de vrijheid van Europeanen om hun leven te kunnen leiden zoals ze willen. Dit moet de grootst mogelijke prioriteit hebben van de Europese Commissie en vergt een andere aanpak: niet langer gedogen, maar hard juridisch en financieel ingrijpen als EU-regeringen Europese waarden aan hun laars lappen.”
De Commissie prijst Nederland om zijn onafhankelijke rechtsspraak en het relatief lage niveau van corruptie. Vorig jaar uitte de Commissie haar zorgen over het niet-bindende karakter van integriteitsregels voor Nederlandse ministers en andere hoge overheidsfunctionarissen. Dit jaar beveelt de Commissie dan ook aan dat de herziening van de regels voor belangenverstrengeling snel wordt afgerond.
Er zijn ook enkele landen waar vooruitgang werd geboekt. Zo ondernamen Slowakije en Italië onder andere stappen om de onafhankelijkheid van het juridische systeem te verbeteren. “Gelukkig laat het rapport ook dit zien dat er landen zijn waar de rechtsstaat juist wordt versterkt. Maar dit is niet voldoende om de negatieve trend te keren. Hiervoor moet veel sterker worden opgetreden”, besluit Strik.