Europarlementariër Judith Sargentini is op werkbezoek in Bulgarije en blogt daarover.
De Bulgaarse ambtenarij brengt omfloerst taalgebruik tot een nieuwe hoogte. Een grenshek is geen hek maar een tijdelijke bouwkundige obstructiefaciliteit en ook in de vreemdelingendetentie wordt de boel mooi verpakt. Iemand gevangen zetten om hem te kunnen uitzetten heet een compulsory administration measure en die gevangenis heet dan een special home for temporary accomodation of foreigners.
Noch het grenshek nog het speciale huis zijn echter erg tijdelijk. De Europese terugkeerrichtlijn, de wet die omschrijft wanneer en hoe iemand mag worden vast gezet om uitgezet te worden - ook best een omfloerste titel trouwens - laat toe dat iemand maximaal achttien maanden, dat is anderhalf jaar, mag worden vastgehouden als er echt uitzicht is op ‘verwijdering’. Als dat na achttien maanden niet gelukt is, moet de vreemdeling worden vrijgelaten. Klinkeren noemen we dat in Nederland. Iemand wordt op de klinkers gezet en met een buskaartje gemaand het land te verlaten.
Het uitzetcentrum in Lyubimets, dicht bij de Turkse grens is klassiek treurig. Het stinkt er naar pis. Er zitten momenteel twee vrouwen en een kind vast. Zij bewonen een aparte gang. De anderen zijn mannen alleen. Het gebouw kan driehonderd mensen huisvesten, maar sinds de Turkijedeal en het grenshek is die capaciteit niet meer nodig.
Ik spreek met Samir uit Algerije die al voor de tweede keer vast zit. Algerijnen krijgen niet snel asiel in Europa en ook zijn nieuwe verzoek werd afgewezen. Hij zegt dat hij niet terug naar huis kan vanwege politieke issues. Ik kan daar niet over oordelen. Omdat Algerije alleen burgers terugneemt die terug willen, zit Samir zijn tijd uit en wacht tot hij na 18 maanden geklinkerd wordt. Hij werkte als barman in de Algerijnse toeristenindustrie en dat merk je aan zijn babbel. Hij spreekt goed Engels en Frans, een mondje Spaans en Grieks en nog zo wat.
Op de bovenste verdieping zitten de Pakistanen en Afghanen. Velen hebben familie elders in Europa. Met de mobieltjes die ze mogen hebben (zonder foto-app) houden ze contact. Iemand vertelt over een jonger broertje van 14, alleen in Duitsland, iemand anders over zussen in Noorwegen. Velen waren op weg naar een bekende.
Sommigen verklaren terug te willen naar Afghanistan, want in Bulgarije vastzitten, is geen leven. Waarom ze niet worden teruggestuurd, begrijpen ze niet. Onbegrip is is een terugkerend thema in de gesprekken die ik voer. Niemand heeft zicht op zijn procedure. Ze hebben het gevoel dat er willekeur heerst. Tellen maanden in het ene centrum doorgebracht nu mee in die 18 maanden of niet?
Bulgarije kent geen gesubsidieerde rechtsbijstand voor asielzoekers en migranten. Er zijn mondjesmaat wat advocaten via hulporganisaties, maar dat is lang niet genoeg om iedereen te helpen.
Wat ook niet helpt is de manier waarop veel migranten in dit uitzetcentrum terecht zijn gekomen. Als migranten worden onderschept, komen ze voor vierentwintig uur in een arrestantencel van de politie. In die tijd moet hun identiteit worden vastgesteld. Iemand die asiel aanvraagt, wordt uit de arrestantencel naar een asielzoekerscentrum gebracht en kan zich vrijer bewegen.
Als het niet lukt iemands identiteit vast te stellen en ze vragen geen asiel aan - bijvoorbeeld omdat ze op doortocht waren naar een ander land - worden ze automatisch naar het detentiecentrum gebracht. De Europese wet schrijft voor dat je alleen mag worden opgesloten om beschikbaar te zijn om uitgezet te worden en dat dat ook aantoonbaar tot de mogelijkheden behoord. Elke zes maanden moet een rechter opnieuw vaststellen dat aan die voorwaarden voldaan is. Na drie keer zes maanden, achttien maanden dus, is het afgelopen. Maar als je zonder advocaat en zonder vertaling voor de rechter staat, wat krijg je dan mee van zo’n procedure? En is vierentwintig uur wel voldoende om zo’n afweging te maken?
Zonder duidelijke uitleg in de eerste vierentwintig uur, maken mensen keuzes waar ze later enorm last van kunnen krijgen. Voor autoriteiten is het ook reuze onhandig om de verkeerde mensen op de verkeerde plekken te hebben zitten. Dat voorkom je met goede rechtsbijstand en dat kun je niet overlaten aan hulporganisaties met te weinig medewerkers, dat moet je als overheid zelf willen betalen.
