In een week tijd horen we afschuwelijke berichten over vele honderden mensen die in de Middellandse Zee zijn verdronken. Na vier maanden zijn er meer dan vijftienhonderd slachtoffers geteld, dat is nu al de helft van heel 2014. De verwachting is dat in de zomer nog veel meer vluchtelingen de oversteek wagen, want zolang de situatie in conflictgebieden als Syrië niet verbetert, blijven mensen de gevaarlijke, lange en dure overtocht wagen.
Nederlandse bijdrage
Dat betekent dat alle EU-landen, inclusief Nederland, nu moeten toezeggen dat ze bijdragen aan een uitgebreide reddingsmissie, zowel financieel als materieel.
“Eén van de doelstellingen van onze krijgsmacht is hulp bij humanitaire rampen. Als dit geen humanitaire ramp is, weet ik het niet meer,” stelt Voortman.
Voortman stelt dat Nederland en andere EU-landen nu vooral bezig zijn met het beschermen van economische belangen, zoals bij de antipiraterijmissie voor de kust van Somalië. Wat haar betreft kan er gekeken worden of een deel van de antipiraterijmissie kan worden afgebouwd en ingezet kan worden op de Middellandse Zee.
Voortman: “In de Middellandse Zee kunnen onze marineschepen het verschil betekenen tussen leven en dood voor veel mannen, vrouwen en kinderen in nood. Dat moet voorrang krijgen boven het beschermen van onze eigen economische belangen.”
Alternatief voor Italiaanse missie ontoereikend
“Hoe tragisch ook, ik ben niet verrast door deze cijfers”, reageert Sargentini. Toen Mare Nostrum, de uitgebreide reddingsmissie van Italië, op 1 november stopte, was al duidelijk dat het alternatief ver ontoereikend zou zijn. Deze Operatie Triton wordt uitgevoerd door Frontex, de EU-organisatie die er voor moet zorgen dat de grenzen dicht blijven. Ze patrouilleren maar een klein stuk uit de kust en hebben niet de middelen om grootschalige reddingsoperaties uit te voeren.
De Nederlandse schepen die Voortman wil inzetten, moeten expliciet een humanitaire taak krijgen; ze moeten beter worden toegerust op hulpverlening. Het moet niet langer voorkomen dat drenkelingen wel gered worden, maar tijdens de terugtocht aan onderkoeling sterven, omdat er onvoldoende medische zorg aan boord is, vindt Voortman. Zij zal haar voorstel inbrengen in het debat dat de Kamer donderdag voert over de buitengrenzen van de Europese Unie.
De uitgebreide Italiaanse missie Mare Nostrum werd gestopt omdat Europese regeringsleiders bang zouden zijn voor een 'aanzuigende werking'. Sargentini: “We weten nu door de recente scheepsrampen jammer genoeg dat daar niks van waar is. Logisch, want mensen ontvluchten nu eenmaal uit uitzichtloze en gevaarlijke situaties. En daar betalen ze duizenden euro's voor.”
Goudmijn voor mensensmokkelaars
We weten dat mensensmokkelaars een goudmijn in handen hebben: hoe goedkoper de boot en hoe meer vluchtelingen ze erop kunnen proppen, des te meer winst kunnen ze maken. Uit cijfers blijft dat Syriërs gemiddeld 1500 euro betalen voor een oversteek uit Libië en 5500 euro vanuit Turkije. Een boot met 900 vluchtelingen uit Libië levert dus ruim 1,3 miljoen euro op.
Dat een andere aanpak noodzakelijk is, zien nu ook een aantal Europese regeringsleiders en ministers in, zoals onder andere de Franse president François Hollande. De ministers van Buitenlandse Zaken komen vandaag bijeen om te bespreken welke maatregelen ze dringend moeten nemen om te voorkomen dat er meer mensen op zee verdrinken.
“Het moet nu eens afgelopen zijn met politiek gekibbel tussen de EU-landen. Ze moeten stoppen met toekijken en daadwerkelijk actie ondernemen”, zegt Sargentini. “Hoogste prioriteit is de uitgebreide reddingsmissie, maar daarna moeten we snel aan de slag om het Europees asielbeleid solidair te hervormen.”
Sargentini vreest dat extra Europese inspanningen bootvluchtelingen onvoldoende blijken
Update 19.45u, na persconferentie Europese Commissie
Sargentini vreest dat de extra inspanningen van Europa om de humanitaire crisis met vluchtelingen op de Middellandse Zee aan te pakken onvoldoende zijn. De huidige grensbewakingsmissie Frontex mag alleen haar operationeel gebied uitbreiden, maar gaat niet op volle kracht vluchtelingen uit zee redden. Het opvangen van vluchtelingen in Europa blijft steken bij een pilotproject zonder concrete toezeggingen.
Sargentini: “Ik ben niet gerustgesteld met de beperkte actie die Europa nu voorstelt, maar ik zie dat EU-buitenlandchef Morgherini er hard ingaat. Ze wordt echter gehinderd door de Europese ministers die steeds op de rem trappen. Ik hoop dat de regeringsleiders op de extra eurotop aanstaande donderdag wel over hun schaduw durven te springen en kiezen voor een grootschalige reddingsmissie.”
Sargentini moet constateren dat EU-landen op dit moment niet alles op alles zetten op vluchtelingen uit zee te redden of om te voorkomen dat ze de oversteek wagen, maar dat ze er toch voor kiezen om de grenzen nog strenger te gaan bewaken.
“Het voorstel om de allerzwaktste Syrische vluchtelingen uit vluchtelingenkampen in Europa op te vangen, blijft steken op vrijwillige basis. Dat is niet meer dan we nu al doen”, constateert Sargentini.
In het tienpuntenplan van de Europese Commissie staat verder dat Europa een nieuw plan gaat opstellen om afgewezen asielzoekers sneller terug te sturen en dat ze gaan proberen om boten van smokkelaars af te pakken en te vernietigen.
